Khái niệm giải cấu trúc (deconstruction) bản thân nó tương đồng với một phép ẩn dụ kiến trúc. Người ta thường nói về nó với một thái độ tiêu cực. Một cái gì đó được cấu trúc, như là một hệ thống triết học, một truyền thống, một văn hoá, và theo cùng nó là một nhà giải toả cấu trúc và phá huỷ nó không còn hòn đá nào trên hòn đá nào, phân tích cấu trúc và phân rã nó. Thường người ta sẽ nói như vậy. Người ta nhìn vào một hệ thống (triết học) - của Platon hay Hegel - và nghiền ngẫm cách thức xây dựng nó, viên đá tảng nào, góc nhìn nào củng cố công trình; người ta thay đổi chúng và vì thế người ta được giải phóng khỏi quyền lực của hệ thống đó.
Đối với tôi, dầu vậy, đó chẳng phải là bản chất của giải cấu trúc. Nó không chỉ đơn thuần là kỹ thuật của người kiến trúc sư trong việc biết cách giải cấu trúc cái đã được cấu trúc, nhưng là cuộc thăm dò dựa trên chính bản thân kỹ thuật, dựa trên quyền lực của các ẩn dụ kiến trúc và nhờ đó cấu thành nên cách thức hùng biện kiến trúc riêng của nó. Giải cấu trúc không đơn thuần - như tên gọi của nó gợi ý - là một kỹ thuật đảo ngược của quá trình xây dựng khi mà nó có khả năng cấu thành cho bản thân nó ý tưởng của sự cấu trúc/ xây dựng. Người ta có thể nói rằng chẳng có gì có tính kiến trúc hơn sự giải cấu trúc nhưng cũng chẳng có gì có ít tính kiến trúc như nó. Suy tư có tính kiến trúc (về kiến trúc) chỉ có thể được xem là giải cấu trúc theo nghĩa sau: như một nỗ lực hình dung cái gì đã thiết lập nên quyền lực của cái gạch nối có tính kiến trúc ở trong triết học.
Từ điểm này chúng ta có thể quay trở lại điểm kết nối giải cấu trúc với ngữ (viết): tính không gian của nó, suy tư xét trên phương diện một lối đi, của việc mở ra một con đường mà ở đó - không biết sẽ dẫn đến đâu - hằn in dấu vết (trace) của nó. Nhìn lại theo cách này, người ta có thể nói rằng mở ra một con đường là cách viết mà ở đó không thể quy hướng về con người hay Thiên Chúa hay động vật bởi vì nó định rõ theo nghĩa rộng nhất một không gian mà sự phân loại - con người/Thiên Chúa/ con vật - có thể hình thành. Sự viết này thực tình là một mê cung bởi nó chẳng có bắt đầu hay kết thúc. Người ta luôn trên đường. Sự đối lập giữa thời gian và không gian, giữa thời gian của lời phát biểu và không gian của đền thờ hay ngôi nhà không còn có bất kỳ ý nghĩa nào. Người ta sống ở trong ngữ (writing). Ngữ là một cách sống.
- Architecture where the desire may live, Jacques Derrida & Peter Eisenman
No comments:
Post a Comment