TỦ

Phác thảo của Lina Bo Bardi 

Xoay quanh con người là con người nào?

Chúng ta rất thường nghe các nhà nhân văn nói chuyện trọng tâm của kiến trúc xoay quanh con người. Thế nhưng, khái niệm này chứa đựng nhiều mâu thuẫn, nghịch lý và không rõ ràng tuỳ thuộc vào sự diễn giải qua từng thời kỳ. 

Những công trình kiến trúc cổ xưa nhất đã đặt nền móng cho kiến trúc phát triển như một ngành khoa học cho tới ngày nay đều được xây dựng "cho" các vị Thần: Stonhenge là nơi diễn ra các nghi lễ, đền thờ của người Maya cũng vậy, đến Kim Tự Tháp mặc dù xây dựng cho Pharaoh nhưng ông lại được xem như hiện thân của Thần Mặt trời. Thậm chí nếu các công trình này được xem như một phương thức để kết nối con người với Thần Linh, như một điểm trung chuyển, thì câu hỏi tiếp theo được đặt ra chính là trung chuyển con người nào với Thần Linh, bởi lẽ hàng ngàn người có lẽ đã chôn xác dưới chân của những đại kỳ quan này. 

Kiến trúc bản địa "architecture without architects", trên thực tế, mới đúng nghĩa xoay quanh con người được "thiết kế" dựa trên các tiêu chuẩn "here and now", thấm đẫm tinh thần bản địa, thủ pháp bricolage là lẽ thường bởi dân thường là các "kiến trúc sư" của nó không phải những người đã chuyên môn hoá và kinh qua đào tạo.

Mãi đến Kiến trúc Hiện đại của Le Corbusier con người mới được đưa ra thảo luận và thực hiện một cuộc cách mạng vô tiền khoán hậu trong lịch sử. Thần Linh hoàn toàn bị triệt tiêu và lần đầu tiên con người được đặt vào trọng tâm của thiết kế kiến trúc xét trên phương diện một ngành khoa học. Cũng chính chỗ này khai sinh một nghịch lý. Các kiến trúc sư với truyền thống phục vụ cho thần linh dưới dạng thể chế quay sang phục vụ cho con người. 

(cont) 

Thành phố thời gian La Chau-de-Fonds của Le Corbusier - quê nhà lãng quên của chủ nghĩa hiện đại

Thành phố đồng hồ La Chaux-de-Fonds của Thuỵ Sỹ - quê hương của Le Corbusier, không chỉ là "phòng thí nghiệm" cho các công trình của thuở hàn vi (từ Villa Fallet 1906 đến Villa Turque 1917) của vị kiến trúc sư lỗi lạc mà thiết kế quy hoạch của nó còn đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nên các diễn ngôn của chủ nghĩa hiện đại trong một tương lai gần. 

Quy hoạch La Chaux-de-Fonds, 1941 - Charles-Henri Junod

Những bản lề Bồ Đào Nha - Pavillion cho sân quần vợt ở Quinta da Concercao của Fernando Tavora

Bản lề nối Fernando Tavora và Alvaro Siza là công trình Pavillion sân quần vợt cao 2 tầng, đặt tại công viên Quinta da Conceicao ở Leca da Palmera, phía Tây Bắc thành phố Porto. Được thực hiện vào cuối những năm 1950 khi chàng thanh niên Alvaro Siza bắt đầu thực hành dưới sự dẫn dắt của Tavora. 

Lơ lửng trên không - Paulo Mendes da Rocha

Argentina Pavillion Expo 70 - Paulo Mendes da Rocha 

Không đơn thuần chỉ là một sự áp dụng cực đoan của "tầng trệt chống cột, mặt bằng tự do" của chủ nghĩa Hiện đại, nỗ lực tách biệt công trình khỏi mặt đất của Paulo Mendes da Rocha nhấn mạnh song đề con người - thiên nhiên. Tuy vậy, ông làm việc này không bởi thái độ tự đắc của những nhà Khai Sáng đề cao vai trò làm chủ của con người, nhưng với ý thức về tiềm năng ảnh hưởng và tác động của kiến trúc lên bề mặt trái đất và năng lực chịu trách nhiệm của người kiến trúc sư.