(P1) TRƯỜNG ĐIỀU KIỆN của Stan Allen trong Điểm + Đường (1985)

Zaha Hadid, The Peak — Night, Hong Kong, 1990

"Trường miêu tả một không gian tạo bởi sự lan truyền, bởi những hiệu ứng. Nó chẳng bao hàm bất kỳ vật chất hay điểm vật liệu (material points) nào, thay vào đó là các chức năng, véc-tơ và tốc độ. Nó miêu tả các mối quan hệ cục bộ của những khác biệt ở bên trong các trường của sự cấp tốc, sự truyền động và của những điểm lao nhanh, trong một từ mà Minkowski gọi là thế giới." 

Sanford Kwinter, 1986

Từ vật thể đến trường. 

Trường điều kiện đi từ số ít đến số nhiều, từ cá thể đến tập thể, từ vật thể đến trường. Biểu hiện phức tạp nhất của trường điều kiện liên quan đến các lý thuyết toán học, cho đến các chuyển động phi tuyến tính, và đến sự mô phỏng các thay đổi tiến hoá bằng máy tính. Tuy nhiên, hiểu biết của tôi về trường điều kiện trong kiến trúc có phần khác biệt so với cách hiểu theo nghĩa đen của nó sử dụng trong các môn khoa học vật lý. Theo đó, cụm từ sẽ phản ánh một ý nghĩa chiến lược hơn, tương tự như đối với những nhà nhân loại học hay nhà thực vật học dấn thân vào công tác thực địa, như vị tướng xuất quân ra sa trường, hoặc như người kiến trúc sư nhắc nhở thợ xây “kiểm tra công trường”. Các mối quan tâm của tôi song hành với những thay đổi gần đây trong công nghệ, từ tín hiệu tương tự (analog) sang tín hiệu số (digital). Nó tập trung vào những tiền lệ trong nghệ thuật thị giác, từ hội hoạ trừu tượng của Piet Mondrian trong thập niên 20 cho đến phong cách tối giản và điêu khắc hậu tối giản của những năm 1960. Những nhà soạn nhạc thời hậu chiến, khi đã thôi không phê phán âm nhạc 12 âm (serialism), chuyển sang khai thác những khái niệm khác, đơn cử như “đám mây” âm thanh hoặc đối với trường hợp của Iannis Xenakis là một thứ âm nhạc “thống kê” (“statistical” music) trong những sự kiện âm thanh phức tạp không thể bóc tách ra thành từng phần tử cấu tạo. Những yếu tố thuộc về cơ sở hạ tầng của thành phố hiện đại, với mối liên kết qua lại trong những mạng lưới vô hạn, cho thấy thêm một ví dụ nữa về trường điều kiện trong bối cảnh đô thị. Một đánh giá hoàn chỉnh về những hàm ý của trường điều kiện trong kiến trúc là rất cần thiết nhằm phản ánh sự phức tạp và hành vi đa chiều của những người sử dụng công trình kiến trúc, cũng như dự đoán những phương pháp luận mới để tạo hình chương trình và không gian.  

Tóm lại, một trường điều kiện có thể ở bất cứ ma trận hình thức hay không gian nào có khả năng hợp nhất những yếu tố đa dạng, trong khi vẫn tôn trọng đặc tính của từng đối tượng. Cấu hình của trường thường là những khối kết tập lỏng lẻo, được mô tả bởi tính xốp và mối liên kết nội bộ. Hình thức chung và quy mô thường dễ thay đổi và ít quan trọng bằng các mối quan hệ nội bộ giữa các phần đóng vai trò quyết định đối với hành vi của trường. Trường điều kiện là những hiện tượng từ dưới lên (bottom-up), được xác định không phải bởi những giản đồ hình học bao quát mà là bởi những mối liên kết nội bộ phức tạp. Khoảng cách, sự lặp lại và chuỗi thứ tự là những khái niệm mấu chốt. Hình thức có ý nghĩa, nhưng không hẳn là hình thức của vật thể mà là hình thức giữa những vật thể với nhau.

Trường điều kiện không thể đòi hỏi việc tạo ra một lý thuyết có tính hệ thống về hình thức hay bố cục kiến trúc. Mô hình lý thuyết được đề xuất ở đây dự đoán sự bất cập của bản thân nó khi đối diện với những thực tế (realities) của hoạt động thực hành. Đây là những khái niệm đang được nghiên cứu xuất phát từ sự thử nghiệm thông qua kết nối với cái thật (the real).

(Còn tiếp...)

Bản quyền của Stan Allen, bản dịch @ Alab