Góc - Ba chữ C hay là Các Góc (Conners) của Souto de Moura

House in Baiao, Sou de Moura

Nếu như phòng thủ của chủ nghĩa hiện đại là những pháo đài tư tưởng vuông hình sắc cạnh, Souto de Moura chọn tấn công vào các góc.

PHẦN 1:
Trước khi đi vào phân tích các thủ pháp được sử dụng ở Góc trong những công trình của Souto de Moura, xin được cung cấp một cái nhìn bao quát hơn về thực hành của ông qua ba chữ C sau: "Continuity, Conners and Collage". (tạm dịch: C(K)ế thừa, Các góc và "Cắt dán")

Một cách cụ thể: 

Continuity (chữ C thứ nhất)

Công trình của Souto de Moura phải được xem xét trong mối quan hệ có tính kế thừa với hai tiền bối Fernando Tavora và Alvaro Siza của Bồ Đào Nha. Không phải chỉ đơn giản bởi việc người này đã từng là học trò của người kia, rồi studio của người này ở chung một toà nhà với người kia, mà còn bởi người này và người kia đến tận bây giờ vẫn có thể cùng nhau thiết kế công trình (!). Điều quan trọng là Souto trân quý tính kế thừa này, ông đã rất thẳng thắn chia sẻ rằng mình xem các tiền bối như là Neufert vô thức ("subconcious Neufert"), giả như đang vẽ một cái cửa thì ông có thể ngay lập tức lục lại một chi tiết cửa của Alvaro Siza trong tâm trí như tra tự điển vậy. Không chỉ có thế, ông còn "công khai" hàng loạt những cái tên có sức ảnh hưởng đến mình, mà trong số đó, người thuộc lĩnh vực khác có, đồng nghiệp đương thời có, người trẻ tuổi hơn có.

Collage (Chữ C thứ ba)

Có thể thấy được, qua công trình của Souto, rất nhiều trường phái và tư tưởng (thậm chí đối lập nhau) được kết hợp tài tình: pritivicism (chủ nghĩa thập cổ lai hy, N.D), neoplasticism (chủ nghĩa phá bỉnh, N.D), modernism (dĩ nhiên), de-constructivism (hãy nhìn những mảng tường đang rã nhau ra kia kìa!) ... Mà vì tính chất collage này, tôi đoán ông là một KTS hài hước. Muốn có quang cảnh Caribean ở trên sườn đồi cách thủ đô Bồ Đào Nha 30km? Souto mang luôn một cái sân trong mà tôi đồ là của Luis Barragan (mặt nước ngang mặt sàn, những bức tường quây với màu sắc ấm, một chiếc cầu thang dẫn lên phía trên ... ) vào đặt ở House in Arrabida. Rồi nếu chưa đủ thuyết phục? Công trình Burgo Tower trông từ xa chẳng khác gì mấy kiểu Seagram Building mọc lô xô khắp các đô thị hiện đại nhưng khi đến gần xem tỉ lệ của các thanh đá granite thì mới thấy ... Souto, đùa với tôi đấy à!

PHẦN 2: 
Từ những hiểu biết cơ bản trên, chúng ta tiếp tục đi sâu vào khám phá chữ C còn lại mà tôi cho là có vai trò quan trọng hơn, đặc trưng hơn hết thảy. Bởi lẽ, nếu chủ nghĩa hiện đại là một pháo đài vuông hình sắc cạnh thì dường như việc Souto dành nhiều tâm trí ở các góc - điểm chí mạng, là một thủ pháp có tính chiến lược sâu sa. Dĩ nhiên đó là trong trường hợp Souto muốn tấn công chủ nghĩa hiện đại, nhưng có thể ông chỉ đơn giản là muốn cựa mình.

Conners (chữ C thứ hai)

- Đầu tiên, ông kéo dài các góc ở chỗ đáng lẽ ra hai bức tường nên dừng lại. Những "góc" kéo dài này, khi thì có tác dụng như một bờ ta luy chèn đất, khi thì đơn thuần là hơi nhú ra khỏi tường như thể níu lấy một chút không gian. Mà lúc kéo chúng ra, ông không ngần ngại cho thấy phần vật liệu và kết cấu bên trong một cách cẩn trọng và tỉ mỹ. Nhìn lâu vào mặt bằng tôi dường như chứng kiến một thứ ảo giác mà ở đó những bức tường chuyển động theo các hướng khác nhau (nhờ những phần thừa này), và vì lẽ đó, công trình giống như chiếc hộp đang bị dỡ ra từ từ vậy (Vâng đó chính là cách người ta miêu tả chủ nghĩa neoplaticism có ảnh hưởng đến Souto)

- Trong trường hợp không được kéo các góc ở những thể loại công trình bị hạn chế quy hoạch như nhà ở công cộng hay cao ốc văn phòng, Souto cũng cố gắng tạo dấu ấn ở các góc, cứ như là can thiệp một ít bằng kết cấu thôi thì ông cũng đã mãn nguyện rồi. Ở Ruo de Teatro, những thanh thép tiết diện chữ I (H) bọc ra phía ngoài phần tường ở góc. Chúng giống như manh mối được đặt ở đó theo chủ định của người KTS để gợi ý cho phần nội thất ngẫu hứng bên trong không tuân theo các lưới phân chia phương vị trên mặt đứng nghiêm cẩn của chủ nghĩa hiện đại. Cũng đóng vai trò tương tự, tuy vậy, góc ở Burgo Tower sử dụng một giải pháp có tính bricoleur hơn khi mô phỏng kiểu xếp các pallete gỗ, mà phần lộ diện của kết cấu có thể gợi ý tầm quan trọng khác biệt của hai hướng mặt tiền. 

- Với các công trình văn hoá ít gặp hạn chế về mặt đô thị, Souto đơn thuần lấy những cái góc ra khỏi nơi-người-ta-trông-chờ-nó-sẽ-ở (nghe như hành động của một kẻ cuồng tín). Santiago đã miêu tả chính xác cảm nhận sinh ra từ thủ pháp được đề cập như sau: "Ở những điểm này, cái hộp đột nhiên trống rỗng hoặc giao cắt với những cấu trúc đặt tại cạnh biên. Trong bất kỳ trường hợp nào, sự trống rỗng của những điểm này can thiệp vào cảm giác trọng lực mà một cái hộp lớn, đục mờ như thế đem lại, nhờ vậy mà khối tích trở thành một trò chơi gần với cái gì đó có tính điêu khắc, nhưng là ở chỗ mà mọi thứ trở nên thanh thoát và nhẹ nhàng".

Ghi chú:
- Nội dung tham khảo từ bài viết "Continuity, Conners and Collage", tác giả Santiago de Molina, Archives số 4 - Souto de Moura. Có thể đọc thêm bài viết của Santiago de Molina ở đây.
- N.D: là chú thích theo chủ định của người viết bài.