 |
Casa en Prosida, Bernard Rudofsky (1938) |
Trích dịch The conditioned outdoor room, trong Behind the picture window - Bernard Rudosky, tr. 157.
Trong một ngôi nhà-vườn được bố cục tốt, người ta có thể làm việc và ngủ, nấu và ăn, rong chơi và lười nhác. Không nghi ngờ gì, điều này nghe có vẻ bề ngoài đối với người ở kinh niên trong nhà và cần phải được làm rõ.
Đem đặt cạnh nhau hình ảnh hai mặt tiền có nhiều điểm tương đồng này có thể gây hiểu lầm rằng tôi đang ám chỉ sự tương tự trên phương diện hình thức giữa hai công trình. Về cơ bản cũng không sai, nhưng làm vậy vốn dĩ không có nhiều ý nghĩa, bởi lẽ cả Mies lẫn Lacaton Vassal chưa bao giờ bận tâm đến hình thức của công trình. Điểm chung giữa họ là xuất phát từ không gian và kết thúc luôn ở đó mà vì thế mặt đứng hay vẻ bề ngoài chỉ đơn thuần là kết quả hiển nhiên của sự tổ chức bên trong.
Một trong những làn sóng gây ảnh hưởng và sôi nổi của kiến trúc trong thời đại này là kiến trúc sinh thái hay kiến trúc xanh đang tạo ra những tác động nhiều chiều trong đời sống đô thị. Sự xuất hiện ồ ạt của chúng bắt nguồn từ quang cảnh nhộn nhịp của những hoạt động vì môi trường từ những năm 60 - 70, song hành với việc lên án chủ nghĩa hiện đại. Xét về bản chất, những đòi hỏi trong việc thay đổi tư duy trước sự thay đổi của xã hội là đòi hỏi hiển nhiên và cần kíp cho sự tiến bộ. Tuy nhiên, bảo tồn thiên nhiên hay bảo vệ môi trường không nên được thực hiện theo kiểu mục vụ, tức là mô phỏng hành động của người khác trong niềm tin mù quáng. Trường hợp này thể hiện qua tâm lý “mô phỏng tự nhiên" của công trình kiến trúc, một trong những biểu hiện bề ngoài thường thấy là sử dụng vật liệu tự nhiên khai thác vô tội vạ từ thiên nhiên hay nỗi ám ảnh phủ xanh mọi bề mặt công trình.
“Chúng tôi đi qua một vùng trung tính ngay trước khi đến Arsenal, vài phố vắng hoe đến mức ta phải tự hỏi liệu có người sống ở đó hay không".
- Patrick Modiano, Ở tiệm cà phê của tuổi trẻ lạc lối.
Khoa học hiện đại kể từ thời Rene Descartes ở thế kỷ 17 đã biết đến nhị nguyên luận. Đó là học thuyết của việc sắp xếp các thực tại về hai cực đối lập, tinh thần và vật chất, âm và dương, chủ thể và đối tượng, tự nhiên và nhân tạo, ngày và đêm, thiện và ác … Các cặp phạm trù ở trong tâm thế cực đoan của việc triệt tiêu lẫn nhau, của mối quan hệ “hoặc là … hoặc là …”, giữa tồn tại và không tồn tại, sống và chết. Đến thế kỷ 18, triết gia Immanuel Kant phát biểu về thuyết bất khả tri cung cấp khả thể của việc không thể tri biết được có thể tương thích với cả hai cực đối lập, giữa duy tâm và duy vật, giữa hữu thần và vô thần, duy nghiệm và duy lý … Điều này cũng có nghĩa là chúng ta được cho phép cư ngụ trong vùng ở giữa. Khu vực mà ở đó các tồn tại có thể tạm thời được trì hoãn khỏi việc định danh hay định tính. Khu vực cho phép xuất hiện cả mối quan hệ “vừa là … vừa là” lẫn “không là … không là…”. Với nhà văn Pháp Patrick Modiano, đó là những “vùng trung tính" của đô thị, những không gian chuyển tiếp, ở “ngưỡng" của các thực tại đã được định ranh và gọi tên. Wolfram Nitsch trong tiểu luận No man’s land - Poetics of a neutral zone đã nêu nhận xét về những “vùng trung tính" ấy như sau ”Trôi dạt vào một vùng trung tính gợi nhắc đến con đường ở giữa hai đường biên giới đồng nghĩa với việc tạm trú ở đó một lúc, nhưng đôi khi đồng nghĩa với việc lạc lối ở đó mãi mãi".
“Sinh ra trong một gia đình ...” là lối mở đầu quen thuộc vẫn thường xuyên được sử dụng nhằm phần nào “phơi bày" căn tính của một cá nhân trong cộng đồng xã hội. Ở một chiều kích khác, “sinh ra trong một ngôi nhà …” dường như là góc nhìn ít được suy xét, đôi khi dễ dàng bị lướt qua bởi vì quá trình đồng hoá, đơn giản hoá cái tinh thần và vật chất làm một. “Sinh ra trong một gia đình tiểu tư sản …” không có nghĩa khái quát hoá là sinh ra trong một ngôi nhà hai tầng trên một con phố buôn bán sầm uất với tầng trệt dành riêng cho chức năng kinh doanh. Việc xem xét một cá nhân, trong mối quan hệ với ngôi nhà đầu tiên có ý nghĩa lớn bởi vì đó là “ngôi nhà không thể quên được" của anh ta hay cô ấy. Nhưng điều này còn có ý nghĩa quan trọng đối với cá nhân kiến trúc sư, bởi có lẽ trong suốt cuộc đời mình, người kiến trúc sư chỉ thiết kế một ngôi nhà duy nhất.
